گودبرداری چیست و چه اهمیتی دارد؟
گودبرداری به‌منظور دستیابی به سطح‌های پایین‌تر از سطح طبیعی زمین برای احداث فونداسیون ساختمان‌ها یا سایر سازه‌ها انجام می‌شود. گودبرداری باید به‌گونه‌ای انجام شود که علاوه بر دستیابی به سطح مورد نیاز، پایداری دیواره‌ها و محیط اطراف حفظ شود تا از بروز خطرات احتمالی مانند ریزش دیواره‌ها جلوگیری گردد.
عوامل موثر در انتخاب روش گودبرداری
انتخاب روش گودبرداری به عوامل متعددی بستگی دارد که شامل موارد زیر است: - نوع خاک و شرایط زمین‌شناسی: برخی خاک‌ها نیاز به تقویت بیشتری دارند. - عمق گود: هرچه عمق گود بیشتر باشد، ریسک‌های بیشتری به همراه دارد. - وجود یا عدم وجود ساختمان‌های مجاور: ساختمان‌های مجاور می‌توانند بر روش اجرایی تأثیرگذار باشند. - سطح آب زیرزمینی: اگر سطح آب زیرزمینی بالا باشد، ممکن است نیاز به پمپاژ و زهکشی وجود داشته باشد. - تجهیزات و ماشین‌آلات موجود: نوع تجهیزات موجود نیز بر روش اجرایی تأثیر می‌گذارد.
روش‌های اجرایی گودبرداری
روش شیب‌بندی (برش‌های خاک)
در روش شیب‌بندی، دیواره‌های گود به‌صورت پله‌ای یا شیب‌دار حفر می‌شوند تا پایداری دیواره‌ها حفظ شود. این روش مناسب زمین‌هایی با جنس خاک مناسب و در جایی که فضای کافی در اطراف گود وجود دارد، به‌کار گرفته می‌شود.
روش مهاربندی (Anchoring)
در روش مهاربندی، برای پایدار نگه‌داشتن دیواره‌های گود از میلگردهای بلند یا مهارهایی استفاده می‌شود که به داخل خاک نفوذ داده شده و به لنگرگاه‌های خاص متصل می‌گردند. این روش برای گودهایی با عمق زیاد و فضاهای محدود که نمی‌توان از روش شیب‌بندی استفاده کرد، مناسب است.
روش دیوار دیافراگمی (Diaphragm Wall)
در این روش، پیش از آغاز گودبرداری، دیواره‌هایی از بتن مسلح در پیرامون گود احداث می‌شود تا بتوان دیواره‌های گود را پایدار نگه داشت. این دیوارها اغلب در پروژه‌های بزرگ و با عمق زیاد که نیاز به پایداری بالایی دارند، به‌کار می‌روند.
روش سپرکوبی (Sheet Piling)
در روش سپرکوبی، ورق‌های فلزی به‌صورت عمودی در اطراف گود کوبیده می‌شوند تا خاک را در برابر ریزش نگه دارند. این روش بیشتر در خاک‌های نرم و برای گودهایی با عمق متوسط استفاده می‌شود.
روش نیلینگ (Soil Nailing)
در روش نیلینگ، میلگردهایی به‌صورت افقی یا مایل به داخل خاک تزریق می‌شوند و با تزریق دوغاب تثبیت می‌گردند. این میلگردها پایداری دیواره‌های گود را افزایش می‌دهند و برای گودهای عمیق در فضاهای محدود استفاده می‌شود.
سازه نگهبان چیست و چرا ضروری است؟
سازه نگهبان ساختاری موقت است که برای حفظ پایداری دیواره‌های گود و جلوگیری از ریزش آن‌ها نصب می‌شود. این سازه‌ها تا زمانی که سازه اصلی به حد کافی پایدار نشده است، باقی می‌مانند و سپس با تکمیل پروژه برچیده می‌شوند. استفاده از سازه نگهبان نه‌تنها برای حفظ ایمنی کارگران بلکه برای جلوگیری از خسارات احتمالی به ساختمان‌های مجاور نیز ضروری است.
روش‌های اجرایی سازه نگهبان
سازه نگهبان خرپایی
یکی از رایج‌ترین روش‌های اجرای سازه نگهبان، استفاده از خرپاهای فلزی یا بتنی است. در این روش، خرپاها در فواصل منظم در دیواره‌های گود نصب می‌شوند و نیروهای وارده از طرف دیواره‌ها را تحمل می‌کنند.
سازه نگهبان سپری
در این روش، از ورق‌های فولادی یا بتنی استفاده می‌شود که به‌صورت عمودی درون زمین فرو می‌روند و مانع از ریزش خاک می‌شوند. این روش به‌ویژه برای گودهایی که در نزدیکی ساختمان‌های مجاور قرار دارند و فضای کافی برای اجرای سازه‌های خرپایی وجود ندارد، مناسب است.
روش دیوار برلنی (Berliner Wall)
در این روش، تیرهای عمودی فولادی در فاصله‌های منظم در خاک نصب می‌شوند و سپس بین این تیرها با استفاده از الوارهای چوبی یا بتن مسلح پر می‌شود. این روش برای پروژه‌هایی که نیاز به سازه نگهبان موقت دارند، مناسب است.
سوالات متداول
چه زمانی باید از سازه نگهبان استفاده کرد؟
سازه نگهبان در تمامی پروژه‌هایی که نیاز به گودبرداری با عمق زیاد دارند، به‌ویژه در مجاورت ساختمان‌های مجاور، باید اجرا شود تا از ریزش دیواره‌های گود و آسیب به سازه‌های اطراف جلوگیری شود.
آیا روش‌های گودبرداری با توجه به نوع خاک متفاوت هستند؟
بله، نوع خاک و شرایط زمین‌شناسی به‌شدت بر انتخاب روش گودبرداری تأثیرگذار است. به‌عنوان مثال، در خاک‌های نرم‌تر از روش سپرکوبی و در خاک‌های مستحکم‌تر از روش دیوار دیافراگمی استفاده می‌شود.
چه زمانی روش شیب‌بندی مناسب است؟
روش شیب‌بندی زمانی مناسب است که فضای کافی در اطراف گود وجود داشته باشد و جنس خاک به‌گونه‌ای باشد که بتوان از طریق ایجاد شیب از ریزش جلوگیری کرد.
مزایای روش نیلینگ چیست؟
روش نیلینگ باعث افزایش پایداری دیواره‌های گود و جلوگیری از ریزش آن‌ها می‌شود و به‌خصوص در گودهایی با عمق زیاد و در محیط‌های محدود که امکان اجرای سایر روش‌ها نیست، بسیار کارآمد است.
هزینه اجرای سازه نگهبان به چه عواملی بستگی دارد؟
هزینه اجرای سازه نگهبان به عواملی همچون عمق گود، نوع خاک، نوع سازه نگهبان انتخابی و محل اجرای پروژه بستگی دارد.
نتیجه‌گیری:
گودبرداری و اجرای سازه نگهبان از مهم‌ترین مراحل اولیه هر پروژه ساختمانی هستند که به منظور جلوگیری از ریزش دیواره‌های گود و حفظ ایمنی در سایت اجرا می‌شوند. انتخاب روش مناسب برای گودبرداری و سازه نگهبان بسته به نوع خاک، عمق گود و شرایط محیطی متفاوت است. از این رو، مهندسین باید با دقت و بررسی دقیق، روش‌های مناسب را انتخاب و اجرا کنند تا علاوه بر افزایش ایمنی، سرعت اجرای پروژه نیز افزایش یابد.
