تاسیسات الکتریکی و اجرای چاه ارت: ایمنی و استانداردهای مهم در سیستم برق ساختمان | آکادمی نیکان

ایمنی و استانداردهای تاسیسات الکتریکی در ساختمان‌ها، یکی از مهم‌ترین بخش‌های تاسیسات ساختمان است. اجرای صحیح چاه ارت و استفاده از تجهیزات ایمنی، به کاهش خطرات برق‌گرفتگی و آسیب‌های ناشی از سیستم‌های برق‌رسانی کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی اصول اجرایی تاسیسات الکتریکی و چاه ارت، همچنین استانداردها و الزامات ایمنی پرداخته خواهد شد.

سرفصل های مقاله

مقدمه‌ای بر اهمیت تاسیسات الکتریکی و سیستم چاه ارت در ساختمان

تاسیسات الکتریکی نقش اساسی در تامین برق ساختمان‌ها دارند و نیازمند رعایت نکات ایمنی و استانداردها هستند. سیستم چاه ارت به‌عنوان یکی از اجزای اصلی ایمنی در تاسیسات الکتریکی، باعث دفع جریان‌های نشتی و افزایش ایمنی افراد در برابر خطرات احتمالی می‌شود.

چاه ارت چیست و چرا مهم است؟

چاه ارت یا سیستم زمین، بخشی از تاسیسات الکتریکی است که با اتصال دستگاه‌ها و تجهیزات به زمین، جریان‌های نشتی را به سمت زمین هدایت می‌کند. این سیستم در کاهش خطرات برق‌گرفتگی، افزایش ایمنی و جلوگیری از آسیب به تجهیزات الکتریکی نقش مهمی ایفا می‌کند.

مفاهیم پایه در سیستم ارتینگ

در سیستم ارتینگ، هدف اصلی کاهش مقاومت زمین و تضمین تخلیه جریان‌های اضافی به زمین است. این سیستم در دو حالت کلی، شامل سیستم ارتینگ حفاظتی و سیستم ارتینگ عملیاتی است. ارتینگ حفاظتی برای جلوگیری از آسیب به افراد و تجهیزات و ارتینگ عملیاتی برای حفاظت از عملکرد دستگاه‌ها و سیستم‌ها به کار می‌رود.

انواع سیستم‌های ارتینگ و کاربردهای آن‌ها

سیستم‌های ارتینگ در تاسیسات الکتریکی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند: الف. سیستم ارتینگ TT در این سیستم، نقطه خنثی یا نول به‌طور مستقیم به زمین متصل است و حفاظت از افراد از طریق قطع مدار صورت می‌گیرد. ب. سیستم ارتینگ TN در این سیستم، نول و زمین به هم متصل هستند. این روش در اغلب ساختمان‌ها به دلیل پایداری بیشتر و ایمنی بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ج. سیستم ارتینگ IT در این سیستم، نقطه خنثی به‌طور مستقیم به زمین متصل نیست و از طریق یک مقاومت بالا یا امپدانس به زمین متصل است. این سیستم بیشتر در مکان‌های صنعتی و تجهیزات حساس استفاده می‌شود.

اجزای تشکیل‌دهنده سیستم چاه ارت

اجزای اصلی سیستم چاه ارت شامل: - الکترود زمین: میله، صفحه یا شبکه‌ای از جنس مس که جریان را به زمین هدایت می‌کند. - رساناهای ارت: کابل‌های مسی یا آلومینیومی که ارتباط میان تجهیزات الکتریکی و الکترود زمین را فراهم می‌کنند. - محفظه چاه ارت: محلی که در آن الکترود زمین قرار می‌گیرد و جریان را به زمین منتقل می‌کند.

روش‌های اجرای چاه ارت در ساختمان

چاه ارت به روش‌های مختلفی اجرا می‌شود که هر کدام بسته به نوع خاک و شرایط پروژه انتخاب می‌شوند: الف. چاه ارت با الکترود میله‌ای در این روش، از میله‌های مسی استفاده می‌شود که در زمین قرار گرفته و به زمین متصل می‌شوند. ب. چاه ارت با الکترود صفحه‌ای در این روش از صفحات مسی یا گالوانیزه استفاده می‌شود. این روش برای زمین‌های مرطوب یا زمین‌هایی با مقاومت بالا مناسب است. ج. چاه ارت با شبکه مسی این روش شامل قرار دادن شبکه مسی در سطح وسیعی از زمین است و در مکان‌هایی با مقاومت بالای خاک استفاده می‌شود.

مراحل اجرای چاه ارت در پروژه‌های ساختمانی

مراحل اصلی اجرای چاه ارت شامل: 1. حفر چاه: عمق چاه با توجه به نوع خاک و مقاومت زمین مشخص می‌شود. 2. قرار دادن الکترود: الکترود مسی یا گالوانیزه در کف چاه قرار می‌گیرد. 3. پر کردن چاه با مواد مخصوص: استفاده از مواد کاهنده مقاومت مانند بنتونیت. 4. اتصال الکترود به رسانای ارت: اتصال محکم الکترود به کابل ارت که به تجهیزات متصل می‌شود. 5. پوشش چاه: پوشاندن چاه با خاک و مواد مناسب برای جلوگیری از تماس مستقیم.

محاسبه مقاومت چاه ارت و اهمیت آن

مقاومت چاه ارت باید در حدود 1 تا 5 اهم باشد تا جریان به‌خوبی به زمین منتقل شود. کاهش مقاومت چاه ارت از طریق استفاده از مواد کاهنده مقاومت و طراحی صحیح چاه ارت امکان‌پذیر است.

ملاحظات ایمنی و نگهداری چاه ارت

نگهداری منظم چاه ارت، اطمینان از عملکرد مناسب آن و جلوگیری از افزایش مقاومت الکترودها، از مهم‌ترین اقدامات ایمنی در نگهداری سیستم ارت است. تست دوره‌ای مقاومت و بررسی کابل‌ها و الکترودها برای جلوگیری از خوردگی ضروری است.

تجهیزات ایمنی در تاسیسات الکتریکی ساختمان

تجهیزات ایمنی شامل کلیدهای نشتی جریان (RCCB)، فیوزها و قطع‌کننده‌های مدار، دستکش‌ها و کفش‌های عایق برق، و تجهیزات حفاظتی برای جلوگیری از حوادث الکتریکی و برق‌گرفتگی ضروری هستند.

استانداردهای ملی و بین‌المللی در تاسیسات الکتریکی و چاه ارت

رعایت استانداردهای معتبر بین‌المللی مانند IEC، IEEE و استانداردهای ملی شامل مقررات مبحث ۱۳ و استاندارد ISIRI در تاسیسات الکتریکی و چاه ارت الزامی است. این استانداردها به کاهش خطرات احتمالی و افزایش کیفیت و ایمنی سیستم کمک می‌کنند.

الزامات مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان در تاسیسات الکتریکی

مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان به اجرای سیستم‌های ایمنی و حفاظت در تاسیسات الکتریکی پرداخته و شامل جزئیات مربوط به نحوه اجرا، استانداردهای کابل‌کشی، و حفاظت از جان افراد در برابر برق‌گرفتگی است.

تست و بازرسی دوره‌ای سیستم چاه ارت و تاسیسات الکتریکی

تست و بازرسی دوره‌ای مقاومت چاه ارت، کابل‌های ارت و تجهیزات حفاظتی مانند RCCB و فیوزها برای اطمینان از عملکرد درست سیستم ضروری است. این تست‌ها باید به صورت سالانه انجام شوند و در صورت افزایش مقاومت یا خرابی تجهیزات، اقدامات تعمیر و نگهداری صورت گیرد.

چالش‌ها و اشتباهات رایج در اجرای چاه ارت و تاسیسات الکتریکی

از جمله اشتباهات رایج در اجرای چاه ارت می‌توان به انتخاب الکترود نامناسب، عدم توجه به عمق کافی چاه و نادیده‌گیری نیاز به تست دوره‌ای اشاره کرد. برای رفع این مشکلات، آموزش کافی و استفاده از ابزارهای تست استاندارد توصیه می‌شود.